MOJ SEVOM,INTERVIEW

چند پرسش زهره خالقی از فرامرز سلیمانی درباره ی شعر

..۱.شعر امروز ایران و موج سوم را چگونه نگاه می کنی ؟و شعرمهاجرت را ؟

ج ۱:تامل و تخیل است که به شعر می انجامد و نیز تعامل شعر و نقد شعر و اندیشیدن به آن به مثابه هنری متعالی
،به نظریه پردازی می رسد .پرداختن من به سینما در دهه ی ۱۳۳۰ و به دنبال ان شعر و قصه و فلسفه ،و همچنین چالش با علم و تفکر علمی ،در نهایت مراپس از سی سال ،یعنی در دهه شصت ،به نظریه پردازی در باره شعر کشانید ،
در زمانی که شاعران و ناقدان ما پس از انقلاب دچار جا ه طلبی های دیگری بودند وهنوزهم متاسفانه درایران و درخارج ،ویا در هیأت فرستادگانشان هستند. شعر رسانه های رسمی،و شعر بازگشتی نیز شعر ی نا همزمان بود و از دست رفته می نمود .موج سوم به عنوان شعر تصویر و ایجاز ملهم از انقلاب و جنگ در این دوره شکل گرفت و بحث ان که از مجله دنیای سخن آغاز شده بود به نشست های ادبی تهران و شهرهای دیگر ،و چند مصاحبه و مقاله همراه نمونه کارها در ایران و خارج رسیدو بیشتر شکل گرفت و در میان شاعران و مخاطبانشان رواج یافت .
موج سوم بشا رت واژه و صدارت کلام است
.ان چه موج سوم از شعر ها و حرکت های پیشین گرفته بود به شعر ها و حرکت های پس از دهه شصت به میراث سپرد و هر کس از ان آبشخوری دا شت که گاه به شکل حرکتی راستین و یا بازی های ادبی و یا حتا انکار در عین
طلب و تاثیرگیری ها در ایران و خارج تلقی شد، اما به هر حال راهگشاو اثر گذار بود و همانند پلی شعر امروز ایران را از یک مرحله بحرانی به مرحله یی فرا تر برد .البته گفتمان نیماییزم ،مقوله برتر شعر امروز ایران و یا به زعم برخی شارحان ان ، شعر نواست ،از این نظر که از دوران پیش نیمایی و مشروطه تا شعر نیمایی و آنگاه پسا نیمایی همچنان نام نیما را با خود دارد هر چند به وسیله عوامل انان ممکنست انکار شود اما مسیری مدام متحول را طی می کند به گونه یی که در حرکت هایی پیشرو مانند موج سوم ، موج ناب ،موج نو ،شعر دیگر ، شعر حجم و حرکت های پس از ان در دهه شصت تا هفتاد و هشتاد می گسترد که خوانش هایی تازه به دنبال شعر نیمایی را در بر می گیرد .هم از این روست که نمایند گان این خوانش ها وبرخی دیگر ازدست اندر کاران ان به بهانه ماه شعر برای این گفت و گوها دعوت شدند و آنان که حرفی برای گفتن داشتند همراه با نمونه های آثارشان در مقام پاسخ بر ا مدند و نقطه نظر هاشان فرصتی دیگر برای ارایه و تامل یافت و به نوعی حرکتی دیگر را بر انگیخت .
به شعر مهاجرت هم از وقتی که در ایران بودم دل بستم و این اصطلا ح را رواج دادم و سپس در امریکا و کانادا در نشریه های نو پای ان زمان مثل بررسی کتاب،سیمرغ،شهروند ،میراث ایران و مانند ان این مقوله را آغاز کردم و
پی گرفتم .به این دلیل که از همان آغاز ان را به صورت ضرورت تجربه و اجرایی جداگانه درزبان و شعر و -هم قصه یافتم.کوشش های موفقی هم با دوستان در معرفی این زمینه ها داشتیم مانند ویژه نامه شناخت کا نا دا ی پیمان وهابزاده ،،سیمرغ مرتضا میر آفتابی ، سانسور جدید علیرضا زرین ،دفتر هنر بیژن اسدی پور و مقاله های پراکنده ام در سیمرغ و بررسی کتاب،آرش،گلچین،،عاشقانه،شهروند و...
و گفتار هایی در کانون های ایرانی امریکا و کانادا و بویژه دربخش فرهنگی رادیو تلویزیون های ایرانی در
نیو یورک،واشینگتن،تورنتو و...همان گونه که گفتم شعر مهاجرت را تجربه زبانی تازه یی می بینم در خوانش شعر بر مبنای تجربه ی تازه ی زندگی وحس و دریافت هایی نو در زندگیجای تازه .البته ان چه هنوز به شکل رباعیات دهه چهل در فلان جای اروپا و امریکا صادر می شود در این مقوله نمی گنجد زیرا شاعر هم در تجربیاتی تازه زندگی نمی کند و شعر نمی نویسد.یا دیگری که محل صدور شعرش دیوان منوچهری دامغانی یا حافظ و سعدی است اما در واشینگتن و لس آنجلس دارد این ها را رو نویسی می کند هنوز به مرحله مهاجرت نرسیده است ،همچنانی که به شعر هم نرسیده است و رنج خود می برد و در مقال ما نمی گنجد.
در این مورد هم رجو عی به چند سخنرانی و مقاله نظری ام در شناخت ونکوور کانادا،سیمرغ لس آنجلس،میراث ایران نو جرزی، آرش ومانند آن ... کمک به گسترش این گفت و گو ها خواهد کرد
۲
.آیا فکر می کنی اینترنت در مقابل چاپ، کمک بیشتری به اشاعه و نشر می کند ودر ارایه فرهنگ و شعر وادبیات مشارکت دارد؟
ج ۲:اینترنت در مقابل چاپ کمک بیشتری می کندبه انتشار آرا و افکار ،واگرچه فیلتر منحط دولتی را پس می زند اما متاسفانه با سهل انگاری و ولنگاری بیشترهم آلوده می شود ،بدین معنی که اینترنت سهل الوصو ل است و کارها کم تر ویرایش می شود و عکس و تفصیلات موجب می شود تا برخی بیشتر به خود بها دهند و از دیگران و نیز از طلبه گی و خودآموزی غافل شوند .از سوی دیگر اینترنت بهشت موعود است در ارایه فرهنگ و شعر و ادبیات،خاصه در زبان انگلیسی و دیگر زبان های اروپایی...البته برای ارشیو فارسی هنوز کار می طلبد مثل همین بلاگ های پنجاه گانه ای که ما از سه سال پیش به شکلی انسیکلوپدیک و آزاد در زمینه های فرهنگی و ادبی،علمی ،بهداشتی و پزشکی آغاز کرده ایم و تا کنون بیش از ۳۰۰۰ پست در آن عرضه کرده ایم و کاری است که مثل هر فرهنگنامه دیگر می توان به شکل گروهی و تیمی ادامه اش داد هر چند که با کوشش یک تن آغاز شده باشد

۳. آیا به هدفی که در زمینه نوشتن داشتی رسیده ای یا نه؟
ج ۳:-نه !نه!رسیدن به هدف ،مرگ است که در عین حال نرسیدن به هدف است و من تا این لحظه که این ها را دارم
می نویسم هنوز به هیچ کدام از این ها نرسیده ام و هنوز قصد آن را هم ندارم که برسم !البته هدف همیشه متعدد ومتنوع و مشکل و متشکل است اما مرگ یک با ر و شیون یک بار.برای ان که مرگ فلسفه خوانده است و از نظر اینگمار برگمن
شطرنج باز خوبی هم هست ،و کیش و مات ...

۴. نظرت درباره شاعران جوان پس از انقلاب چیست؟

-ج ۴ : سرشار امید و آرزو ست .سال هاست دائم می خوانمشان و باز که می گردم خوانشی دیگر دارم و تنها هنگامی امید از ان ها می برم که می بینم ان ها امید زیادی به خود بسته اند و قانع شده اند اما باز هم بر می گردم سراغ شان و رهایشان نمی کنم .
هرگز از خواندن و تامل در شعر امروز خسته نمی شوم و مدا م به کشف های تازه می رسم مثل همین طرح های شعرزنان ایران که نخستین با ر به شکل کتاب منتشر کردم ،یا شاعران قرن ایران که به نوعی دنباله پژوهش زنده یاد محمد حقوقی است ،یا مصاحبه ها ،چه با من یا گفت و گوی من با دیگران به هر بهانه یی .
،هر چند اگر به نظر اید که شاعران پس از انقلاب و من دیگربرای این کوشش ها چندان جوان هم نیستیم

۵.آیا کتابی آماده چاپ دا ری؟و شعری تازه ؟

ج ۵ :-همیشه چاپ نشده هایم بیشتر از چاپ شده هایم بوده است .به چند تایی برای چاپ آنان بیشتر دل بسته ام
.از جمله ؛
کفش بی پروای پا، تا سرابی فرامرزی -
گزینه شعرهای ۱۳۴۰ تا ۱۳۹۰ ،۱۰۰۱ هایکو، ۱ ۱۰۰ عاشقانه،پاپلی و رویا گردانی در ۴ جلد، ویرایش های تازه ی
خط ها و نقطه ها ،آواز های ایرانی ،نیمایی ها-مجموعه کامل در ۳ جلد،ترجمه های اکتاویو پا ز، پابلو نرودا،جوسپه اونگا رتی،لورکا،هرمان هسه و دیگران و...
.برخی از اینها به فارسی است که هنوز هم بهتر از هر زبان دیگری می دانم و به ان می نویسم .برخی هم به انگلیسی است که به نوعی زبان مادری دیگر ما ست و ...از این کتاب ها چند تایی در دست ناشران ایران و بیرون است.چند کار هم به صورت ویرایش محدود limited EDITION
به دوستان سپرده ام مثل نمایشنامه منظوم واپسین رویای درخت و خارا ،در زمینه ی زندگی و ستیز مازیار و بابک با عرب ها .،یا یک دو سه مجموعه شعر و نقدو مقاله و مصاحبه ,و یک قصه به نام مونپارناس مونپارناس .
برخی کارهای نا یابم را به تدریج در اینترنت می گذ ارم یا در دست اقدام است.به همت دوست ،و دوستانی که خواهند آمد.آرزویم آینست که روزی همه این کارهای پنجاه سال و اندی یک جا چاپ و تجدید چاپ شود .باید با ناشرم علی عابدین درنشر روزن یک گفتگوی جدی در این باره بکنم! ...
*

در شعرهای دهه ۳۰ و اغازینم فضای غالب شعر های ان روز:نیما، توللی،شاملو ، اخوان حاکم بود اما در شعر های دهه ۴۰ وشعرهای امریکا یم بیشتر خودم را یافتم و از خشونت سیمان و آهن و فضایی دیگرگون و دیگرگون کننده
با دیدگاهی مستقل گفتم .شعر های دهه ۵۰ من تجریدی و عاشقانه بود و در دهه ۶۰ شعر هایم به موج سوم روی آورد
با تصویر به ایجاز که همچنان هم در دهه ۷۰ و ۸۰ به همان شکل ادامه دارد،هر چند تحولات و دگر گونی هایی را در زبان و بیان نشان می دهد و به بلوغ بیشتری نیز دست یافته است . زیرا در هیچ مدرسه و مکتبی محدود نمانده است و می کو شد از تمام امکانات زبانی در هیات چند تن و چند شاعر بر خوردار شود
شعرمن شعر تصویر و ایجاز است ،گاه عاشقانه و حماسی،و گاه حتا از روزانه ها و پیش پا افتاده ها ...
سر به انتظاری طولانی اگر بگذا ری
موج می اید و
تا قی بلند بر سرت می نهد
تا
بی تو می گذرد
پس موج می شوی
موجی بلند
بر تاقی بلند
پس از انتظاری طولانی
--از شعرهای موج سوم

 —