12 NIMALOGY:MYTH OF NIMAنامه ها و نقد و نظر ها

فرامرز سلیمانی :اسطوره ی نیما 

١٢

نامه ها و نقد و نظر ها 

ویژه نامه نیما 

دبیر:دکتر فرامرز سلیمانی 

بامداد , تهران 

آبان و آذ ر و دی١٣٥٨

...
نیما در نامه ها و نوشته هایش از ١٣٠٠ به بعد که به صورت مقدمه ی دفتر شعر یا مقاله منتشر شده  مباحث نظری شعر و ادبیات  و نقد و برر سی را مطرح می کند و به مطبوعات ,به قصه نویسی,تاریخ نگاری ,نمایش, ترانه و موسیقی و همچنین رقص و دیگر هنر ها می پردازد اما بهانه ی اصلی او شعر و شاعری است تا تفکرات و تاملاتش را در این زمینه شرح دهد
نیما ابتدا با منتقدان و نحوه ی نقد و نظرو پیشنهاد آنان بر خورد دارد  .انتقادات و پیشنهاد هایی که به طور نظری در خصوص تجدد و ادبیات می شود .او اساس مطالعات  خود را فقط روی مقرارت کلاسیک و آثار ادبیات قدیم فارسی و عربی گرفته سپس با مقدماتی تصوری و فلسفی مآب که با جریان های جدید ادبیات دنیا آشتی و آشنایی  ندارد به آن چاشنی می دهد بدون بصیرت علمی در خصوص علل اجتماعی انواع ادبی و اسلوب های پیدا شده در آن "در واقع انتقادات ما تعبدات قدما را می لهواهد بر ذوق جوان ها تحمیل کند ,-ارزش احساسات , به کوشش ابو القاسم جنتی عطایی ,صفی علیشاه,تهران ١٣٣٧,ص ١٤٢
.از این جا که این مطالب طبقه بندی شده و مدون نیست ,در واقع به صورت جریان آزادانه ی افکار ,عقاید , خوانده ها و محفوظات , و تداعی معانی است .نیما به دفعات در باره ی کتابی مستقل به نام مقدمه ی شعر من اشارت هایی دارد اما این طرح هرگز به اجرا در نیامده است هر چند آن چه می توانست در کتاب یاد شده باشد به صورت پراکنده در نامه ها و مقاله آمده است و یا با روشی پژوهشگرانه و ویراستاری دلسوزانه می توان آن ها را به صورتی عملی در آورد و بر آرزوی نوشتن کتاب مقامه ی شعر من نیما جنبه ی عمل پوشند .همچنان که ما نیز در این راه کوشش هایی کرده ایم
در تعریف و تبصره و یاد دشت های دیگر ١٣٤٨ که آنگاه در کتاب درباره ی شعر و شاعری فراهم آمد , نیما یوشیج می گوید :" آن چه می نویسم همه ی آن چیز هایی نیست که هست و من به فهم آن توفیق یافته ام .آن چیز هایی است که ابراز آن به وسیله ی نوشتن برای من امکان پذیر بوده است ,توانسته ام بفهمم و اگر فهمیده ام توانسته ام فهمیده های خود را برای دیگران به زبان بیاورم "ه
در نامه به شین پرتو , علی شیراز پور پرتو ,چون بیانیه یی از مطالب نظری مربوط به شعر و هنر بر رسی شده است و بهانه دفتر شعر های شین پرتو است که نیما آن را با خود به گوشه ی خلوت ییلاق در جنگل کلارزمی برده است .این جا به قول چخوف : "طبیعت باعث  تراوش آزادانه ی افکار او شده است "او در باره ی شعر خود و شعر شاعران همروزگار خود نظر می دهد و اندیشه های خود را درباره شعر بیان می دارد , شعر جوان, نقد شعر ,هنر و انقلاب ادبی مباحثی هستند که در فصل های پنجگانه ی کتاب که از ١٣٢٢ تا ١٣٣٢ نوشته شده مورد بحث  قرار گرفته اند .
نیما از مصالح شعر سخن می گوید .تصویر,تشبیه, کلمه , مانی , وزن , قافیه , فرم, ساختمان را تعریف می کند .
نیما همیشه از نامه هایش رو نوشتی بر می داشت و از میان ٧٠٠ نامه یی که از او بر جای مانده است تا کنون چندین دفتر فراهم آمده است
نامه های نیما به همسرش ١٣٥٠ مجموعه ی ١٥ نامه به عالیه جهانگیر یوشیج در سال های ١٣٠٤ تا ١٣٠٦ است و بیشتر چهره ی رومانتیک,حساس, سر خورده , نومید و گریان شاعر را می نمایاند .احساسات قالب شاعر است که چون گلی است که نمی توان به آن دست زد .زیباترین این نامه ها نامه یی است که به تاریخ ١٣٠٥ که نیما مرگ پدرش را به همسرش اطلاع می دهد و نماینده ی قدرت نیما در نثر است :... ه

شب 2 / خرداد / 1305
عالیه
به خانه بدبخت ها نظر بینداز . این شمشاد ها را که اینطور سبز و خرم می بینی پدرم با دست خودش آنها را اصلاح کرد . آن چند گلدان کوچک را که حالیه غبار آلود است خودش مرتبأ چید . به ما گفت به آنها دست نزنید . روز بعد روزنامه یی در دستم بود از من پرسید در آن چه نوشته اند ؟ جواب دادم یک نفر در حدود جنگل یاغی شده است . از این جواب آثار بشاشتی در سیمای پدرم ظاهر شد . پهلوان انقلاب سرش را بلند کرد گفت معلوم می شود آنها را تحریک کرده اند .
گفتم یک فصل از کتاب " آیدین " مرا در این روزنامه نقل کرده اند . روزنامه را از دستم گرفت . آثار پسر شاعرش را می خواند ، چند دفعه از گوشه در گاه نگاه کردم دیدم به دقت و حرص زیاد هنوز مشغول خواندن آن فصل است .
چقدر از برومندی و یکه بودن پسرش خوشحال میشد . این آخرین ملاقات و مکالمه من با پدرم بود . یک روز پیش از ورود مرگ ، بعد از آن دیگر ....
به تو گفته بودم شب دیگر به مهمانخانه " ساوز " می رویم ، او را می خواستم دعوت کنم .
پدرم می خواست زمین بخرد . خانه بسازد . دیدی عالیه ، عروس یک شاعر بدبخت ، چه خوب زمین کوچکش را ارزان خرید و ارزان ساخت .
نیما
دنیا خانه ی  منست ١٣٥٠ مجموعه ی ٥٠ نامه است که از میزان ١٣٠٠ تا ٢٦ آذ ر ١٣١١  تاریخ گذاری شده است
کشتی و توفان ١٣٥١ مجموعه ی ٥٠ نامه و سومین سی نامه هاست
حرفهای همسایه ١٣٥١ مجموعه ی ٥٠ نامه از ١٣١٨ تا ١٣٣٤ است و حرف های دیگری است که شاعر در طول راه با خود می گوید و به کشف ظرفیت ها و قابلیت ها و جوشش و توان آن در پای دیواری که جسد شعر قدیم افتاده می پردازد که راه به بن بست رسیده است و اینک مردی دیگر باید که راه تازه را بیاغازد
ستاره یی در روی زمین ١٣٥٤ مجموعه ی ٥٠ نامه ی دیگر نیما ست از بهمن ١٣١٠ تا ٤ تیر ١٣١٦
حرف های همسایه , تعریف و تبصره , نامه  به شین پرتو, مقدمه و یادداشت خانواده ی سرباز ,آخرین نبرد اسماعیل شاهرودی, مجموعه ی شعر منوچهر شیبانی,و مطالب دیگر در کتاب درباره شعر و شاعری,دفترهای زمانه ١٣٦٨ فراهم آمده است
و همچنین است نامه های نیما یوشیج , آبی١٣٦٣ که پنجمین مجموعه ی نامه های شاعر به شمار می آید

همانطور تصور کنید که من در پشت سنگر خود جا کرده‌ام در این حال هروقت تیری به هدف پرتاب می‌کنم، از کار خودم بیشتر خنده‌ام می‌گیرد که از تک و تاب مردم. به نظرم می‌آید که در سوراخ مورچه‌ها آب می‌ریزم و تفاوت من با مردم در این است که مردم درباره‌ی من فکر می‌کنند اما من اینطور زندگی می‌کنم و همه‌چیز در زندگی است. آیا کافی نیست که من آدم راه خودم باشم، نه آدمی که هر روز از عقب یکی می‌رود؟